Makos Kary umowne stanowią jedno z najczęściej stosowanych narzędzi zabezpieczających wykonanie umowy. Są to określone w treści umowy świadczenia pieniężne, które jedna strona zobowiązuje się zapłacić drugiej stronie w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Celem kar umownych jest zarówno motywowanie stron do rzetelnego wykonania umowy, jak i zabezpieczenie interesów osoby, która ponosi szkodę na skutek niewykonania umowy. W artykule omówimy, czym są kary umowne, jakie mają znaczenie w obrocie prawnym, kiedy mogą być stosowane oraz jakie zasady je regulują.
Czym są kary umowne?
Kara umowna to określona kwota, którą strona umowy zobowiązuje się zapłacić drugiej stronie w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego. Zasady dotyczące kar umownych regulowane są przepisami prawa cywilnego, a dokładniej w Kodeksie cywilnym. Kara umowna jest formą zabezpieczenia interesów strony, której prawa zostały naruszone w wyniku niewykonania umowy. Kara ta ma na celu zrekompensowanie szkody, ale jej kwota jest ustalana z góry, niezależnie od tego, jaka rzeczywista szkoda powstała na skutek naruszenia umowy.
Rodzaje kar umownych
- Kara umowna za niewykonanie umowy – Dotyczy sytuacji, w których jedna ze stron nie wykonała swojego zobowiązania w terminie lub w ogóle. Przykładem może być niewykonanie dostawy towaru w określonym terminie.
- Kara umowna za nienależyte wykonanie umowy – W tym przypadku strona narusza umowę przez niewłaściwe wykonanie swojego zobowiązania, np. dostarczenie towaru o niewłaściwej jakości lub w niewłaściwej ilości.
- Kara umowna za opóźnienie – Zazwyczaj jest stosowana w przypadku, gdy strona nie dostarcza świadczenia w określonym terminie. Kara umowna w tym przypadku ma na celu zabezpieczenie przed opóźnieniami, które mogą prowadzić do poważnych problemów operacyjnych.
Zasady stosowania kar umownych
- Określenie kwoty kary umownej – Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, kara umowna powinna być dokładnie określona w umowie. W przeciwnym razie nie będzie miała mocy prawnej. Zwykle kara umowna jest wyrażona w konkretnej kwocie pieniężnej, jednak możliwe jest także jej wyrażenie w formie procentu od wartości umowy lub od wartości opóźnionego świadczenia.
- Ograniczenia wysokości kary umownej – Kodeks cywilny wprowadza pewne ograniczenia wysokości kar umownych. Strona, która domaga się zapłaty kary, ma prawo zmniejszyć wysokość kary, jeśli będzie ona rażąco wygórowana w stosunku do wartości szkody, którą poniosła w wyniku niewykonania umowy. Z kolei, jeśli strona, która miała zapłacić karę, udowodni, że nie poniosła żadnej szkody, kara umowna może zostać obniżona.
- Brak potrzeby udowadniania szkody – Kara umowna ma charakter odszkodowawczy, jednak nie jest konieczne udowodnienie rzeczywistej szkody. W momencie, gdy jedna ze stron naruszy warunki umowy, druga strona może domagać się zapłaty kary umownej, niezależnie od tego, czy poniosła jakąkolwiek szkodę, czy nie.
- Kara umowna a inne roszczenia – W przypadku nałożenia kary umownej strona poszkodowana może także dochodzić innych roszczeń związanych z naruszeniem umowy, o ile zostały one wskazane w umowie. Jednak jeśli kara umowna została zapłacona, strona poszkodowana nie może domagać się dodatkowego odszkodowania za tę samą szkodę.
Zastosowanie kar umownych w praktyce
Kary umowne są szeroko stosowane w wielu branżach, zwłaszcza tam, gdzie terminowość, jakość lub inne parametry wykonania umowy mają kluczowe znaczenie. Przykłady zastosowania kar umownych to:
- Budownictwo – W umowach budowlanych kary umowne są stosowane za opóźnienia w realizacji prac budowlanych, przekroczenie budżetu lub wykonanie robót o niewłaściwej jakości.
- Transport i logistyka – W kontraktach dotyczących transportu towarów kary umowne mogą występować za opóźnienia w dostawie, uszkodzenie towaru czy brak terminowej dostawy.
- Usługi – W umowach o świadczenie usług kary umowne mogą dotyczyć nieosiągnięcia określonych rezultatów w przewidzianym czasie lub niedotrzymania standardów jakości usług.
- Sprzedaż – W transakcjach sprzedaży, szczególnie w handlu międzynarodowym, kary umowne mogą dotyczyć opóźnienia w dostawie towarów, niewłaściwej jakości produktów lub niezrealizowania umowy sprzedaży.
Zakończenie umowy a kary umowne
W przypadku rozwiązania umowy przed czasem, strony mogą ustalić w umowie, że kary umowne nie będą się należały, lub też określić wysokość kary, jaka ma obowiązywać w przypadku rozwiązania umowy z winy jednej ze stron. Zdarza się, że w umowach zawarte są zapisy dotyczące kar umownych również w przypadku wypowiedzenia umowy z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań przez jedną ze stron.
Kary umowne pełnią ważną rolę w zapewnianiu pewności obrotu prawnego i wykonywania umów. Stanowią one formę zabezpieczenia interesów stron, a ich celem jest przede wszystkim zapobieganie niewykonaniu umowy lub wykonaniu jej w sposób nienależyty. Choć kary umowne mogą być skutecznym narzędziem ochrony przed ryzykiem związanym z niewywiązaniem się z umowy, ich wysokość powinna być określona w sposób proporcjonalny do ewentualnej szkody i zgodny z obowiązującymi przepisami prawa.
